ایران سرزمین پارادوکس های طبیعت است. یکی از آن پارادوکس ها تفتان در استان سیستان و بلوچستان است. کوهی به ارتفاع حدودا چهارهزار متر در دل کویر. استانی که همه آن را به بیابان‌ها و کویر هایش می شناسند. با زاهدانی ها همراه باشید تا با این آتشفشان نیمه فعال بیشتر آشنا شوید.
فاصله تفتان از شهر زاهدان و خاش
کوه آتشفشان تفتان در حدود ۱۶۰ کیلومتری جنوب زاهدان و ۳۵ کیلومتری شمال شرقی شهرخاش واقع شده است. این کوه از قله های شاخص کشور است که کوهنوردان ایرانی مشتاق صعود آن هستند. زیبایی‌های صخره‌ای مسیر صعود، چشمه آبگرم و رسوبات گوگردی و تنوره قله آن در کنار چشم انداز زیبای طبیعت پیرامون این کوه شاخصه اصلی این آتشفشان نیمه فعال کشورمان است.
دلیل نام گذاری این کوه آتشفشانی
نام تفتان از کلمه تپت گرفته شده است که در زبان بلوچی به معنی گرما است. به دلیل گرما و حرارتی که قله این کوه دارد مردم محلی از قدیم به آن تپتان یا تفتان می‌گفتند.
این کوه آتشفشانی در اصطلاح مردم محلی به چهل تن نیز معروف است. دلیل نام گذاری چهل تن این است که در زمان های قدیم چهل‌تن از راشدین مذهبی در این کوه ناپدید می شوند و قسمت شمالی این آتشفشان نیز به به کوه زیارت معروف است.
قله های آتشفشان تفتان
بام استان سیستان و بلوچستان دارای ۴ قله است. مرتفع ترین قله «چهل تن یا زیارت» نام دارد. «مادر کوه» به عنوان قله جنوبی و آتشفشانی،« صُبَح کوه» قله شمال شرقی و «نرکوه» در غرب قله مادر کوه واقع شده است.
چگونه به قله تفتان برویم؟
چهار مسیر اصلی برای صعود به قله تفتان وجود دارد. رایج ترین راه صعود مسیر پناهگاهی به نام صبَح است. این پناهگاه در قسمت غربی این آتشفشان قرار دارد که اکثر کوهنوردان این مسیر را انتخاب می کنند.
از دیگر از مسیرهای دسترسی می‌توان به روستای ترشاب در قسمت شرق، روستای تمین در شمال و دو راهی سنگال و روستای خنجک در شمال شرقی اشاره کرد.
صعود به تفتان از مسیر پناهگاه صبَح:
بعد از طی مسیر ۱۴۰ کیلومتر از زاهدان و قبل از رسیدن به شهرخاش از یک سه راهی به سمت چپ می پیچیم . سپس بعد از طی مسیری به سه راهی دیگری می رسیم که این بار به سمت راست می پیچیم که به سمت دامنه های غربی رشته کوه تفتان می رود. نهایتا اگر این جاده آسفالته را تا انتهای آن ادامه می دهیم به روستایی دره گل می رسیم که مبدا صعودمان به تفتان است.
این مسیر از زاهدان حدود ۱۷۰ کیلومتر فاصله دارد که با مینی بوس حدود ۳ ساعت و نیمه می توان آن را پیمود.
بعد از رسیدن به دره گل می توانید در یک اردوگاه که برای گردشگران و کوهنوردان تدارک دیده شده استراحت کنید. ارتفاع دره گل از سطح دریا حدود ۲۵۰۰ متر است.
مسیر بعدی برای صعود به تفتان از سمت دره گل رفتن به سمت دره ای زیبا به نام تنگ گلو (بند گلو) است. در مسیر رفت و برگشت از این دره بسیار مراقب باشید زیرا بافت کوهستانی و تخته سنگ های لغزشی آن ممکن است باعث سانحه برای شما یا دوستانتان شود.
در ادامه مسیر با گذر از شیب کتل یا کتل نرده به پناهگاه بزرگ صُبَح تفتان می‌رسیم که در ارتفاع ۳۲۵۰ متر از سطح دریا قرار دارد.
در پایین دره پناهگاه صبح چشمه آبگرم کوچکی وجود دارد که رسوبات زرد رنگ گوگردی در کنار آن خودنمایی می‌کند.
ادامه مسیر از پناهگاه صبح تا قله به صورت یک راه کوچک پاکوب شده مشخص است .پس از عبور از این مسیر و رسیدن به بالای تخته سنگ بزرگ به یک منطقه وسیعی با شیب بسیار ملایم تر نسبت به قبل می‌رسید که می‌توان فراوان گازهای گوگردی آتشفشان را مشاهده کرد.
پس از طی مسیر تقریباً دو و نیم ساعته از پناهگاه صبح می توان بالای قله ۴۰۰۰ متری تفتان رسید.
بعد از رسیدن به قله تفتان می توان سه دهانه از این آتشفشان را مشاهده کرد. وجود رسوبات زرد رنگ گوگردی اطراف دهانه و بیرون گازهای گوگردی از آن صحنه بسیار زیبا و شگفت انگیری را در بام استان سیستان و بلوچستان به وجود آورده است.
چه فصلی به تفتان صعود کنیم؟
فروردین‌ماه تا اوایل اردیبهشت بهترین زمان سال برای صعود به تفتان است. در تابستان صعود به قله قدری طاقت‌فرسا بوده و در پاییز و زمستان با وجود وزش بادهای سنگین و سرد راه دشواری را پیش روی شما قرار می دهد.
چشمه های این آتشفشان نیمه فعال
علاوه بر قله در اطراف و ارتفاعات تفتان مناظر و باغات زیبا و چشمه های متعددی است که از جمله آنها چشمه های آب معدنی جم چین، امنی، چشمه آب گرم برابک و چشمه سردریا از جذابیت خاصی برخوردار است.
کوه تفتان با طول ۱۲ کیلومتر و گستره هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع در سال ۱۳۸۱ به عنوان اثر طبیعی – ملی ثبت شد.
در پایان فیلمی جالب و دیدنی ببینید که توسط کوهنوردان از آتشفشان نیمه فعال تفتان در استان سیستان و بلوچستان تهیه شده است.
